Çocuklarda El Ayak Ağız Hastalığı: Belirtileri, Tedavisi ve Korunma Yolları

Yaz aylarının gelmesiyle birlikte parklar, bahçeler ve oyun alanları çocuklarımızın neşeli kahkahalarıyla dolup taşıyor. Ancak bu cıvıl cıvıl dönem, maalesef bazı viral hastalıkların da daha kolay yayılmasına zemin hazırlayabiliyor. Son zamanlarda adını sıkça duyduğumuz, ebeveynleri endişelendiren bu hastalıklardan biri de El Ayak Ağız Hastalığı.

Adı ilk duyulduğunda biraz korkutucu gelse de, aslında doğru bilgi ve doğru bakım yöntemleriyle kolayca yönetilebilen, genellikle hafif seyreden bir çocukluk çağı enfeksiyonudur. Gelin, bu hastalığı tüm yönleriyle tanıyalım ve çocuklarımızı nasıl koruyacağımızı, hastalandıklarında onlara en iyi bakımı nasıl sunacağımızı birlikte öğrenelim.

El Ayak Ağız Hastalığı Nedir?

El ayak ağız hastalığı, isminden de anlaşılacağı gibi, genellikle avuç içlerinde, ayak tabanlarında ve ağız içinde döküntü ve yaralarla kendini gösteren, oldukça bulaşıcı bir viral enfeksiyondur. Tıbbi adıyla "enterovirüs" ailesine ait, özellikle de "Coxsackie" virüsünün neden olduğu bu hastalık, en sık 5 yaş altı çocukları etkiler. Ancak nadiren de olsa daha büyük çocuklar ve yetişkinlerde de görülebilir.

Genellikle ilkbahar ve yaz aylarında salgınlar yapma eğiliminde olan bu hastalık, kreş, anaokulu gibi çocukların bir arada bulunduğu ortamlarda hızla yayılabilir. Neyse ki, çoğu zaman ciddi bir sağlık sorununa yol açmaz ve yaklaşık 7-10 gün içinde kendiliğinden iyileşme gösterir.

Hastalığın Belirtileri Nelerdir?

Hastalığın belirtileri genellikle virüsle temas ettikten 3 ila 6 gün sonra ortaya çıkar. Bu sürece "kuluçka dönemi" denir. Belirtiler genellikle şu sırayla kendini gösterir:

1. İlk Belirtiler (Ateş ve Halsizlik): Her şey genellikle hafif bir ateş (38-39°C), boğaz ağrısı, iştahsızlık ve genel bir keyifsizlik haliyle başlar. Çocuğunuz normalden daha huysuz ve yorgun görünebilir.
2. Ağız İçi Yaraları (Aftlar): Ateşin başlamasından 1-2 gün sonra, hastalığın en rahatsız edici belirtilerinden biri olan ağız içi yaraları ortaya çıkar. Dile, diş etlerine ve yanakların iç kısmına yerleşen bu küçük, kırmızı ve aft benzeri yaralar oldukça acı vericidir. Bu yaralar nedeniyle çocuğunuz yemek yemeyi ve bir şeyler içmeyi reddedebilir.
3. Deri Döküntüleri: Ağızdaki yaraları takiben, avuç içlerinde ve ayak tabanlarında kırmızı, düz veya hafif kabarık döküntüler belirir. Bu döküntüler bazen içi su dolu küçük kabarcıklara (veziküller) dönüşebilir. Kaşıntılı olabilen bu lezyonlar, adının aksine sadece el ve ayaklarda değil, bazen kalça bölgesinde, dizlerde ve dirseklerde de görülebilir.

Her çocuk hastalığı farklı şekilde geçirebilir. Bazı çocuklarda tüm bu belirtiler görülürken, bazılarında sadece ağız yaraları veya sadece deri döküntüleri olabilir.

El Ayak Ağız Hastalığı Nasıl Bulaşır?

El ayak ağız hastalığı, oldukça bulaşıcı bir virüsün neden olduğu için kolayca yayılır. Bulaşma yolları şunlardır:

• Solunum Yoluyla: Hasta bir kişinin öksürmesi veya hapşırmasıyla havaya yayılan damlacıkların solunmasıyla bulaşır.
• Doğrudan Temas: Hastanın tükürüğü, burun akıntısı veya döküntülerdeki kabarcıkların içindeki sıvı ile doğrudan temas etmekle bulaşır.
• Dışkı Yoluyla (Fekal-Oral): Özellikle tuvalet eğitimi alan küçük çocuklarda, bez değişimi sonrası ellerin yeterince iyi yıkanmaması virüsün yayılmasına neden olabilir. Virüs, dışkıda haftalarca kalabilir.
• Kontamine Yüzeyler: Virüsün bulaştığı oyuncak, kapı kolu gibi yüzeylere dokunduktan sonra ellerin ağıza, buruna veya göze götürülmesiyle de bulaşma riski vardır.

Çocuklar, hastalığın belirtileri ortaya çıkmadan önceki birkaç gün ve hastalık süresince en bulaştırıcı dönemdedir.

Tedavi Sürecinde Neler Yapılmalı?

El ayak ağız hastalığının spesifik bir tedavisi veya ilacı yoktur. Tedavi, tamamen semptomları hafifletmeye ve çocuğun rahat etmesini sağlamaya yöneliktir. İşte bu süreçte yapabilecekleriniz:

• Ateş ve Ağrıyı Kontrol Altına Alın: Çocuğunuzun ateşi veya ağrısı varsa, doktorunuzun önerdiği yaş ve kiloya uygun parasetamol veya ibuprofen içeren şurupları kullanabilirsiniz. Asla doktorunuza danışmadan aspirin vermeyin.
• Sıvı Alımı Hayati Önem Taşır: Ağızdaki yaralar nedeniyle yutkunmak acı verici olacağından, çocuklarda sıvı kaybı (dehidrasyon) riski yüksektir. Bu nedenle bol sıvı alımını teşvik etmek çok önemlidir. Soğuk su, süt, ayran, taze sıkılmış (asitli olmayan) meyve suları ve yoğurt gibi serinletici içecekler boğazını rahatlatacaktır.
• Beslenmeyi Kolaylaştırın: Asitli, tuzlu ve baharatlı yiyecekler ağız yaralarını daha da acıtacağı için bu tür gıdalardan kaçının. Püreler, muhallebiler, yoğurt, dondurma gibi yumuşak ve yutması kolay, serin gıdalar hem besleyici olacak hem de çocuğunuzun canını yakmayacaktır.
• Dinlenmesini Sağlayın: Vücudun enfeksiyonla savaşabilmesi için dinlenmek çok önemlidir. Çocuğunuzu evde, sakin bir ortamda dinlenmeye teşvik edin.

Ne Zaman Doktora Başvurmak Gerekir?

El ayak ağız hastalığı genellikle evde yönetilebilen hafif bir durum olsa da, bazı durumlarda doktorunuza başvurmanız gerekebilir. Aşağıdaki belirtilerden herhangi birini fark ederseniz vakit kaybetmeden bir sağlık kuruluşuna başvurun:

• Yüksek ve Düşmeyen Ateş: Çocuğunuzun ateşi 39°C'nin üzerine çıkarsa veya ateş düşürücülere rağmen kontrol altına alınamıyorsa.
• Sıvı Kaybı (Dehidrasyon) Belirtileri: Günde 4-6'dan az sayıda bez ıslatıyorsa, ağlarken gözyaşı yoksa, ağzı ve dili kuruysa, gözleri çökük görünüyorsa veya normalden çok daha bitkin ve uykuya meyilliyse.
• Nörolojik Belirtiler: Şiddetli baş ağrısı, ense sertliği, bilinç bulanıklığı, sürekli uyku hali gibi belirtiler, virüsün menenjit veya ensefalit gibi nadir ama ciddi komplikasyonlarına işaret edebilir.
• Şiddetli Ağrı: Ağrı kesicilere rağmen ağrısı dinmiyorsa veya sürekli ağlıyorsa.
• İyileşme Olmaması: Belirtiler 10 günden uzun sürerse veya kötüleşirse.

Doktora Giderken Hazırlıklı Olun: Doktorunuza durumu en doğru şekilde aktarmak için şu detayları not almanız faydalı olacaktır:

• Ateşin ne zaman başladığı ve en yüksek kaç dereceye çıktığı.
• Çocuğunuzun son 24 saatte ne kadar sıvı tükettiği ve kaç kez bezini ıslattığı.
• Döküntülerin ne zaman ve vücudun neresinde başladığı.
• Genel durumu, keyfi ve iştahı hakkındaki gözlemleriniz.

Korunma İçin Altın Kurallar

Hastalığı tamamen önlemek her zaman mümkün olmasa da, alacağınız basit önlemlerle riski önemli ölçüde azaltabilirsiniz:

1. El Hijyeni Şart!: Hem kendinizin hem de çocuğunuzun ellerini, özellikle tuvaletten sonra, bez değiştirdikten sonra ve yemeklerden önce su ve sabunla en az 20 saniye boyunca yıkamasını sağlayın.
2. Yüzeyleri ve Oyuncakları Temizleyin: Ortak kullanım alanlarındaki yüzeyleri ve çocukların sık sık ağzına götürdüğü oyuncakları düzenli olarak dezenfekte edin.
3. Kişisel Eşyaları Paylaşmayın: Bardak, çatal-kaşık, havlu gibi kişisel eşyaların ortak kullanılmasını engelleyin.
4. Hasta Çocuk Evde Dinlenmeli: Çocuğunuz hastalandıysa, hem kendi iyileşme süreci hem de diğer çocuklara bulaştırmaması için tamamen iyileşene kadar (özellikle ateşi düştükten ve yaraları kabuk bağladıktan sonra) okula veya kreşe göndermeyin.
5. Öksürük ve Hapşırık Adabı: Çocuğunuza öksürürken veya hapşırırken ağzını bir mendille veya dirseğinin içiyle kapatmasını öğretin.

Unutmayın, el ayak ağız hastalığı endişe verici görünse de, sabır ve doğru bakım ile atlatılacak geçici bir süreçtir. Bu dönemde çocuğunuza bolca şefkat göstermek, onu rahat ettirmeye çalışmak ve bol bol sarılmak, en iyi ilaç olacaktır.

Sağlıkla kalın